Bezpieczniki to podstawowe elementy każdej instalacji elektrycznej. Dzięki ich działaniu możliwe jest skuteczne zabezpieczanie odbiorników i układów elektrycznych przed zwarciami, przetężeniami czy przeciążeniami. Dowiedz się, jak sprawdzić, czy bezpiecznik jest spalony i co zrobić w takiej sytuacji.
Bezpieczniki stosowane są we wszystkich obwodach elektrycznych – w instalacji w obiektach budowlanych, układach elektrycznych w pojazdach czy urządzeniach RTV i AGD. Trudno wyobrazić sobie skuteczne zabezpieczanie obwodów i odbiorników energii elektrycznej bez szybkiego rozwierania obwodu podczas przepływania przez niego nadmiernego natężenia energii elektrycznej. Poznaj najpopularniejsze rodzaje bezpieczników i dowiesz się, jak sprawdzić bezpiecznik.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Jakie są rodzaje bezpieczników i do czego służą
- Jak sprawdzić, czy bezpiecznik jest spalony
- Jak sprawdzić bezpiecznik termiczny
Jakie są rodzaje bezpieczników i do czego służą?
W użytku znajduje się wiele bezpieczników różniących się konstrukcją, charakterystyką pracy i przeznaczeniem. Wśród najpowszechniej stosowanych należy wymienić m.in. bezpieczniki topikowe, termiczne, różnicowo-prądowe, samochodowe, polimerowe PTC, SMD, przemysłowe i miniaturowe.
Bezpieczniki topikowe
Zadaniem bezpieczników topikowych jest otwarcie obwodu w sytuacji, gdy prąd w zabezpieczonym obwodzie elektrycznym przekracza określoną wartość. Zasadniczym elementem bezpieczników topikowych są jeden lub kilka połączonych ze sobą elementów topikowych – drucików lub pasków. Jak sprawdzić, czy bezpiecznik jest spalony? W tym celu konieczne jest zweryfikowanie stanu wkładki topikowej.
Zależność czasu stopienia elementów topikowych tworzących wkładkę bezpiecznika do wartości przepływającego prądu określa się charakterystyką prądowo-czasową bezpiecznika. Zależnie od czasu przepalenia się wkładki można rozróżnić bezpieczniki o działaniu szybkim i zwłocznym.
Charakterystyki czasowo-prądowe podawane są w formie pasmowej, ponieważ wkładki bezpieczników przepalają się w nieco różnych czasach względem danych wartości natężeń energii elektrycznej. Jak sprawdzić bezpiecznik topikowy? Warto wykorzystać w tym celu charakterystykę czasowo-prądową i ustalić natężenie prądu, które doprowadza do przepalenia się wkładki.
Przy wartościach prądów, którym odpowiada czas stopienia elementów topikowych mniejszy niż 0,005 s (¼ okresu), bezpieczniki ograniczają prąd zwarciowy udarowy. Poza tym spełniają one również funkcję odłączników, ponieważ po wyjęciu wkładki bezpiecznikowej lub wykręceniu bezpiecznika powstaje trwała i widoczna przerwa w obwodzie.
Topikowe bezpieczniki niskonapięciowe dzieli się pod względem budowy na: instalacyjne, stacyjne, aparatowe i specjalne. Bezpieczniki instalacyjne typu Bi składają się z gniazd jednobiegunowych, wstawki dolnej, główki oraz umieszczonej w niej wkładki topikowej. Prądy znamionowe bezpieczników instalacyjnych o charakterystykach szybkich (BiWts) i zwłocznych (BiWtz) wynoszą między 6 a 200 A. Na rynku można znaleźć także bezpieczniki średniozwłoczne i superszybkie, takie jak model SIBA 7000140.0.1.
Bezpiecznik 0001.2507
Bezpieczniki stacyjne typu Bu lub Bm zapewniają większą moc wyłączalną. Podstawowymi elementami ich konstrukcji są szczęki i wkładki topikowe. Stosowane są one w stacjach transformatorowych i dużych rozdzielnicach. Służą do skutecznego zabezpieczania maszyn o ciężkich i częstych rozruchach, a także zabezpieczania linii elektroenergetycznych.
Zabezpieczanie przyrządów pomiarowych czy odbiorników energii elektrycznej odbywa się za pośrednictwem bezpieczników aparatowych, które przewodzą prądy o natężeniach rzędu od kilkudziesięciu miliamperów do kilku amperów.
Bezpieczniki termiczne
Bezpieczniki termiczne to rodzaj bezpieczników elektrycznych, które rozłączają obwód na skutek wzrostu temperatury otoczenia elementu. Stosowane są przede wszystkim do ochrony odbiorników energii elektrycznej przed uszkodzeniem wywołanym nadmierną temperaturą układu.
Zastanawiając się nad tym, jak sprawdzić bezpiecznik termiczny, należy pamiętać, że często stosuje się je do zabezpieczania poszczególnych elementów układów elektrycznych – np. tranzystorów.
Bezpieczniki termiczne rozłączają obwód na zasadzie roztopienia się niewielkiej plastikowej wkładki wewnątrz elementu, co zwalnia mechanizm sprężyny rozłączającej styki bezpiecznika. Na rynku można spotkać wiele bezpieczników termicznych o bardzo szerokim zakresie temperatur rozłączania, które oscylują w granicach od 72 do nawet 257°C. Przykładowo model ESKA 770.104 zapewnia temperaturę rozłączania przy 104°C.
Bezpiecznik 770.104
Bezpieczniki termiczne różnią się między sobą konstrukcją. Najczęściej stosowane są termiczne bezpieczniki topikowe, w których topik (peletka) spala się pod wpływem konkretnej wartości natężenia prądu. Innym rodzajem tego typu aparatów są bezpieczniki termiczne bimetaliczne, w których bimetal pod wpływem temperatury wygina się w określonym kierunku, blokując przepływ prądu.
Gdy bezpiecznik się schłodzi, bimetal powróci do swojego poprzedniego stanu, umożliwiając jednocześnie ponowny przepływ prądu. Bezpieczniki termiczne bimetalowe znajdują zastosowanie m.in. w czajnikach elektrycznych.
Jak sprawdzić, czy bezpiecznik jest spalony?
Spalenie się wkładki bezpiecznika topikowego czy wypalenie plastikowego wkładu w bezpieczniku termicznym doprowadzi do rozłączenia obwodu elektrycznego. Jak sprawdzić bezpiecznik?
Aby poprawnie sprawdzić, czy bezpiecznik jest spalony, wystarczy skorzystać z multimetru. Na aparacie pomiarowym należy ustawić opcję pomiaru ciągłości przewodu. Oznaczenie tej funkcji może różnić się zależnie od używanego miernika, niemniej jednak najczęściej oznaczenie pomiaru ciągłości przewodu przypomina symbol diody prostowniczej. Do pomiaru bezpiecznika idealnie sprawdzi się m.in. multimetr AXIOMET AX-MS8221B.
Multimetr cyfrowy AX-MS8221B
Następnie należy w odpowiednich miejscach w mierniku umieścić sondy pomiarowe – czerwoną do gniazda oznaczonego jako: VΩmA, a czarną do uziemienia (gniazdo COM). Jak sprawdzić bezpiecznik? Wystarczy umieścić dwie sondy pomiarowe na elementach mierniczych bezpiecznika.
Niezależnie od rodzaju bezpiecznika jego pomiar przebiega w analogiczny sposób. A więc… jak sprawdzić bezpiecznik topikowy? W przypadku bezpieczników samochodowych są to dwie blaszki w górnej części bezpieczników. Małe bezpieczniki mierzy się, przykładając sondy pomiarowe do jego dwóch metalowych końców. Bezpieczniki (wyłączniki) instalacyjne mają w przedniej części obudowy specjalne zagłębienia, które pozwalają na pomiar ciągłości obwodu.
Jeśli ciągłość obwodu jest zachowana, miernik powinien wskazać dość małą rezystancję. Gdy bezpiecznik będzie przepalony, miernik wskaże rezystancję dążącą do nieskończoności, nie wskaże nic lub zakomunikuje nieciągłość przewodu za pomocą sygnału akustycznego i/lub świetlnego. W przypadku spalenia wkładki bezpiecznika należy ją wymienić, wybierając wkładkę o takich samych parametrach oraz o identycznej charakterystyce czasowo-prądowej. Jeżeli podczas zwarcia uszkodzeniu uległy również inne elementy bezpiecznika, konieczna jest wymiana całego zabezpieczenia.
Jak sprawdzić bezpiecznik termiczny?
Jak sprawdzić, czy bezpiecznik jest spalony? Przepływ prądu przez bezpiecznik termiczny również należy zweryfikować za pomocą multimetru z funkcją badania ciągłości obwodu. Analogicznie do bezpieczników topikowych tutaj również należy przyłożyć sondy pomiarowe do dwóch przewodzących styków bezpiecznika, sprawdzając, czy wartość pomiaru jest niska. Jeżeli miernik wyda sygnał akustyczny i/lub świetlny albo wskaże bardzo wysokie wartości rezystancji, bezpiecznik termiczny uległ spaleniu i nie przewodzi energii elektrycznej.
| Symbol: | Opis: |
| 7000140.0.1 | Bezpiecznik: topikowy; superszybki; ceramiczny; 100mA; 250V |
| 770.104 | Bezpiecznik: termiczny; 10A; 250V; 12mm; 104°C |
| AX-MS8221B | Multimetr cyfrowy; LCD 3,5 cyfry (1999) 15mm; 2,5x/s |
